Na ratunek brzuszkowi!

W chwili narodzin układ pokarmowy noworodka jest zdolny podjąć swoją podstawową funkcję – trawienia i wchłaniania. Działa jeszcze niedoskonale, bo potrzebuje czasu, by dojrzeć i dostosować się do nowych warunków życia.

Dalszego rozwoju wymaga m.in. czynność motoryczna jelit. W tym czasie rozwija się układ immunologiczny w którym ponad 70 proc. komórek (limfocytów) jest związanych z przewodem pokarmowym (GALT ‒ gut-associated lymphoid tissue) [1].

Różnicowaniu ulega też mikrobiota przewodu pokarmowego, która kształtuje się i dojrzewa w ciągu pierwszych 3 lat życia [2].

Kolonizacja jelit jest najintensywniejsza w chwili porodu, a droga przyjścia dziecka na świat ma tu duże znaczenie. Noworodki urodzone siłami natury w pierwszej kolejności mają styczność z florą jelitową pochwy i odbytu swoich matek. Z kolei u dzieci urodzonych drogą cesarskiego cięcia dominują bakterie bytujące na skórze, z których wiele jest patogennych.

W pierwszych latach życia dziecka uszczelnieniu ulega bariera błony śluzowej jelita, przez którą organizm ludzki kontaktuje się ze światem zewnętrznym. Stopniowo zwielokrotnia się również liczba warstw nabłonka, który wyściela ściany jelita cienkiego.

Zatroszcz się o mikrobiom dziecka!

To wszystko sprawia, że niemowlęta są szczególnie narażone na wystąpienie czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego.

Definiuje się je jako przewlekłe i/lub nawracające dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, których obecności i nasilenia nie można wytłumaczyć wykrywalnymi w badaniach dodatkowych nieprawidłowościami strukturalnymi lub biochemicznymi [3] To właśnie one są najczęstszą przyczyną objawów takich jak refluks, kolka, ból brzucha i zaparcia.

Według aktualnych Kryteriów Rzymskich na pojawienie się czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego wpływ ma kilka czynników, m.in. niedojrzałość układu pokarmowego, zaburzenia motoryki jelit, nadwrażliwość trzewna, zaburzenia przepuszczalności błony śluzowej i immunologii przewodu pokarmowego. Nie bez znaczenia są też zmiany mikrobioty i wpływ czynników środowiskowych (m.in. stres).

Dla naszego dziecka oznacza to ryzyko wystąpienia szeregu nieprzyjemnych objawów:

• mimowolne wsteczne przemieszczanie się treści żołądkowej do jamy ustnej i/lub nosa wskazuje na refluks żołądkowo-przełykowy (regurgitacje),
• nawracające i długo trwające napady płaczu, grymaszenia lub drażliwości dziecka rozpoczynające się bez uchwytnej przyczyny, którym nie można zapobiec i które są trudne do ukojenia mogą wskazywać kolkę niemowlęcą,
• oddawanie nadmiernie twardych stolców lub defekacja z bólem z częstością mniejszą niż 3 razy w tygodniu (zaparcia czynnościowe).

Do tej listy należy dodać też drażliwość i niepokój niemowlęcia, które może nasilać stres odbierany od zaniepokojonych i zmęczonych rodziców.

Jak złagodzić ból brzucha u dziecka?

Czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego najczęściej nie wymagają leczenia, jednak potrzebne jest wsparcie pracy jelit. To bardzo ważne, bo nie są one w stanie poradzić sobie z ilością wyzwań, do tego ich praca bywa utrudniona.

Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego od 2016 r. są klasyfikowane jako zaburzenia w obrębie osi mózgowo-jelitowej.

fot.: Adobe Stock

Ich przyczyny upatruje się w nierównowadze bakteryjnej w jelicie.

fot.: Adobe Stock

Na pojawienie się kolki wpływ mają m.in. alergia pokarmowa, nietolerancja laktozy i zaburzenia mikroflory jelitowej.

fot.: Adobe Stock

Kolka niemowlęca najczęściej pojawia się między 3. dniem a 3. tygodniem życia.

fot.: Adobe Stock

Objawy kolki to płacz, prężenie się dziecka, podkurczanie nóżek, powiększanie obwodu brzucha oraz zwiększenie ilości gazów jelitowych.

fot.: Adobe Stock

Kolka niemowlęca to poważny problem natury psychologicznej w kontakcie rodziców z dzieckiem.

fot.: Adobe Stock

Trzeba też zachować czujność, bo ból brzucha u dziecka bywa sygnałem alarmowym. Jeśli w ciągu kilku godzin dołączy do niego biegunka, a także nudności i wymioty, można podejrzewać, że mamy do czynienia z infekcją wirusową (najczęściej wywołaną przez noro-, kalici- i rotawirusy) [4].

Choroba często ustępuje samoistnie po kilku dniach, jednak bywa, że prowadzi do powikłań, m.in. odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych (stąd w leczeniu ostrej biegunki najważniejsze jest utrzymanie prawidłowego nawodnienia).

W skróceniu objawów infekcji wirusowej pomóc mogą probiotyki, które zapobiegają kolonizacji i przyleganiu mikroorganizmów patogennych oraz wzmacniają odpowiedź immunologiczną. Ich stosowanie w ostrej biegunce u dzieci jest rekomendowane przez ESPGHAN [4].

Co niszczy mikrobiom?

Zaburzenia mikrobiomu może pogłębić również stosowanie antybiotyków oraz niektórych leków (np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych).

By usprawnić pracę układu pokarmowego, zaleca się stosowanie dobrej jakości probiotyku. Przyjmowanie produktu probiotycznego zawierającego tylko jeden szczep przez długi czas może doprowadzić do rozwoju oporności organizmu na ten szczep, dlatego szczególnie polecane są probiotyki wieloszczepowe. Warto jednak zauważyć, że nie wszystkie probiotyki wieloszczepowe są takie same, a skuteczność może się różnić w zależności od szczepów zawartych w danym suplemencie. Niektóre szczepy probiotyczne są odpowiedzialne za rozkład substancji odżywczych np. laktozy, tłuszczów i białek, które maluszek otrzymuje, czy to z pokarmem mamy, czy w postaci mieszanki mlekozastępczej. Probiotyki wieloszczepowe wspierają prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego i ułatwiają trawienie, co z kolei może pomóc w redukcji bólu brzucha, ulewania, dyskomfortu i kolki niemowlęcej. Co równie ważne probiotyki wieloszczepowe wspierają inne pożyteczne bakterie w brzuszku maluszka, produkując substancje umożliwiające im wzrost i namnażanie, a w przypadku dysbiozy przywrócenie różnorodności i równowagi mikrobioty jelitowej. Bardzo istotne jest też bezpieczeństwo stosowania probiotyku już od pierwszych dni życia. Dlatego warto wybierać takie, które zostały przebadane klinicznie, posiadają certyfikaty bezpieczeństwa stosowania i są zalecane do stosowania od urodzenia.

Poszczególne bakterie wspierają odporność, dbają o szczelność i dobrą pracę jelit, wspierają trawienie, jak również chronią jelita i cały organizm przed inwazją drobnoustrojów chorobotwórczych.

Bibliografia:

[1] Pacześ K., Socha-Banasiak A., Czkwianianc E. Niedojrzałość układu pokarmowego u niemowląt. Standardy Medyczne Pediatria 2015; 12: 283‒287.

[2] Liśkiewicz P. i wsp., Flora jelitowa a patomechanizm powstawania zaburzeń afektywnych, Psychiatry 2018, 15, 2: 70–76,

[3] Kwiecień J., Kryteria Rzymskie IV (2016) – aktualne wytyczne rozpoznawania i leczenia czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego u dzieci, Standardy Medyczne/Pediatria 2016, t. 13, 597–605.

[4] Wasielica-Berger J., Ostra biegunka, Gastroenterologia Kliniczna 2018, t. 10, nr 1, 14–22.