Zdrowy mikrobiom to… zdrowy maluszek!
Jeszcze kilkanaście lat temu nikt specjalnie mikrobiomem jelitowym się nie zajmował. Przez lata utożsamiano go jedynie z właściwym funkcjonowaniem układu pokarmowego. Dziś wiemy jednak, że mikrobiom jelitowy warunkuje równowagę fizjologiczną większości układów i narządów [1].
Jego kształtowanie zaczyna się jeszcze w okresie prenatalnym, kontynuowane jest następnie w okresie okołoporodowym i noworodkowym. Wpływ na ilościowy i jakościowy skład mikrobioty ma wiele czynników, m.in. droga przyjścia na świat, sposób karmienia, leki przyjmowane przez matkę w ciąży i przez dziecko we wczesnym dzieciństwie (zwłaszcza antybiotyki i NLPZ), a także stan zdrowia i odżywianie matki w okresie ciąży i laktacji.
Poród a mikrobiom
W jelitach noworodka urodzonego drogą naturalną w pierwszej dobie życia dominują względnie beztlenowe bakterie pochodzące od matki: Escherichia coli oraz enterokoki, które namnażają się w bogatym w tlen przewodzie pokarmowym noworodka i stwarzają warunki do dalszej kolonizacji bakteriami z rodzaju Bifidobacterium, Lactobacillus,Bacteroides i Clostridium [2].
Tak istotnego wsparcia od pierwszych chwil życia pozbawiony jest noworodek urodzony drogą cesarskiego cięcia. Taki sposób narodzin uniemożliwia bowiem kontakt z mikrobiotą jelit i dróg rodnych matki, co skutkuje dysbiozą obserwowaną już w pierwszych godzinach i dniach życia dziecka.
Nie bez znaczenia jest też sposób karmienia. Mleko matki korzystnie kształtuje rozwój mikrobiomu jelitowego. Pokarm kobiecy zawiera oligosacharydy o właściwościach prebiotycznych, oporne na działanie enzymów trawiennych, a naturalnym prebiotykom towarzyszą liczne bakterie o działaniu probiotycznym [2].
Dlaczego troska o mikrobiom jest tak ważna?
Kształtowanie się mikrobiomu jelit to proces, którego okres stabilizacji przypada na 3. rok życia. Nie jest jednak stały i wymaga nieustannej troski z naszej strony: uzależniony jest od środowiska, w jakim żyjemy, i od tego, czym się odżywiamy. Warunkują go też czynniki genetyczne, warunki socjalno-bytowe oraz kulturowe.
Lekarze nie bez przesady mówią, że to mikrobiom kształtuje nasze zdrowie. Dowiedziono bowiem, że bakterie zasiedlające jelita chronią organizm przed patogenami. Aktywują produkcję sekrecyjnych immunoglobulin klasy A, które stanowią pierwszą linię obrony, oraz indukują powstawanie połączeń międzykomórkowych, co stabilizuje barierę jelitową [3]. Mikrobiom ma zatem istotny wpływ na programowanie odpowiedzi immunologicznej. Ma to znaczenie nie tylko w kwestii odporności, ale też alergii.
Skład mikrobioty jelitowej przekłada się też na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Oś mózg–jelita–mikrobiota tworzy bowiem dwukierunkowy szlak komunikacyjny. Dowiedziono, że bakterie jelitowe mogą wpływać na zachowanie i zaburzenia neuropsychiatryczne [3]. Większość serotoniny produkowanej w organizmie powstaje w jelitach.
Mikrobiom jest też odpowiedzialny za syntezę witamin i aminokwasów
Źródło: Adobe Stock
W świetle tych argumentów nie dziwi stwierdzenie, że zaburzenia mikrobioty mogą prowadzić do zachwiania równowagi organizmu, a w konsekwencji pojawienia się nieprzyjemnych objawów. Dysbioza jelitowa połączona z niedojrzałym układem nerwowym nierzadko prowadzą do kolki niemowlęcej.
Jest to jedno z czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego, które charakteryzuje się występowaniem napadów niedającego się ukoić płaczu [4]. Nie jest to objawem poważnej choroby, ale dla rodziców stanowi ogromne źródło stresu.
Badania wskazują również, że u większości niemowląt cierpiących na kolkę niemowlęcą w przyszłości rozwiną się zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego [4]. Potwierdzony jest też związek pomiędzy występowaniem kolki jelitowej w okresie niemowlęcym a występowaniem zespołu jelita drażliwego.
Probiotyk szyty na miarę!
Zdrowy mikrobiom jest zatem bardzo ważny dla ogólnego zdrowia i samopoczucia. O ile na pewne czynniki nie mamy wpływu (np. rodzaj porodu), o tyle wiele można zrobić, by wspierać prawidłowe kształtowanie się mikrobiomu w pierwszych miesiącach życia dziecka.
W tym zakresie istotna jest prawidłowa dieta (karmienie piersią, unikanie żywności wysokoprzetworzonej, spożywanie odpowiedniej ilości warzyw i owoców), ale też brak nadmiernego stresu, co możemy zapewnić dziecku poprzez czułą i spokojną opiekę.
Dobrze jest też sięgnąć po probiotyk zawierający mikroorganizmy o potwierdzonych właściwościach prozdrowotnych, zidentyfikowane i w odpowiednich ilościach. Probiotyk powinien cechować się bioróżnorodnością i bezpieczeństwem stosowania już od pierwszego dnia życia dziecka. W przypadku niemowląt urodzonych drogą cesarskiego cięcia probiotyki wieloszczepowe wspierają budowanie zróżnicowanej mikrobioty jelitowej, co jest szczególnie istotne w okresie noworodkowym i niemowlęcym. Jednym z możliwych przejawów dysbiozy u noworodków jest kolka jelitowa. Kolka niemowlęca, znana również jako kolka jelitowa u niemowląt, to stan charakteryzujący się nawracającym bólem brzucha. Chociaż przyczyny kolki niemowlęcej nie są w pełni poznane, to właśnie zaburzenia w mikrobiocie jelitowej dziecka mogą odgrywać rolę w jej występowaniu. Probiotyki, w tym probiotyki wieloszczepowe, mogą pomóc w łagodzeniu objawów kolki niemowlęcej i skracać czas trwania nieutulonego płaczu u niemowląt [6], dając maluszkowi i rodzicom komfort wzajemnego budowania bliskości i radości. Różnorodna mikrobiota jelitowa wspiera jelita w trawieniu i przyswajaniu składników odżywczych. Niektóre bakterie w jelitach są zdolne do produkcji witamin (np. witaminy K i witaminy B) oraz innych substancji odżywczych, które są istotne dla zdrowia organizmu. Wsparcie prawidłowego trawienia i wchłaniania pozwala maluszkom zdrowo i prawidłowo wzrastać. Probiotyki wieloszczepowe wspierają też układ odpornościowy maluszków. Istnieją dowody, że probiotyki mogą pomóc w zapobieganiu infekcjom wspomagając zdolność organizmu do obrony przed patogenami. Do tego mają długoterminowy wpływ prozdrowotny poprzez regulację metabolizmu, co ma znaczenie w profilaktyce otyłości i chorób z nią związanych. Przekłada się to na zmniejszenie ryzyka wystąpienia niektórych problemów zdrowotnych, takich jak alergie pokarmowe, cukrzyca, choroby układu sercowo-naczyniowego [5] w dalszym okresie życia. . Troska o mikrobiom dziecka to inwestycja w odporność, dobre samopoczucie i jego zdrową przyszłość.
Bibliografia:
[1] Wierońska J.M., Nutraceutyki – jak zmieniając mikrobiom jelitowy można wpłynąć na pracę mózgu, Wszechświat, t. 124, nr 1–3/2023, 29–37.
[2] Cukrowska B., Programowanie mikrobiotyczne a rozwój alergii – znaczenie probiotyków w profilaktyce i leczeniu chorób alergicznych, Postępy Neonatologii, nr 3 (27), 2020, 39–44.
[3] Liśkiewicz P. i wsp., Flora jelitowa a patomechanizm powstawania zaburzeń afektywnych, Psychiatry 2018, 15, 2: 70–76.
[4] Czerwionka-Szaflarska M., Gawryjołek J., Kolka jelitowa w praktyce pediatrycznej, Forum Medycyny Rodzinnej 2010, t. 4, nr 6, 408–414.
[5] Gałęcka M., Basińska A.M., Bartnicka A., Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka — implikacje w praktyce lekarza rodzinnego, Forum Medycyny Rodzinnej 2018, t. 12, nr 2, 50–59.